Als je Peter Adema van Natuur en Milieu Overijssel en Fransjan de Waard (cursusleider) over voedselbossen hoort praten, snap je eigenlijk niet waarom dit type landbouw, of bosbouw zo je wil, niet veel vaker bedreven wordt. Er zijn namelijk zo veel voordelen. En eigenlijk maar één nadeel: je hebt er bijna geen werk mee…
We hebben het over een bos met fruit- en vruchtdragende bomen en struiken, klimmers en kruipers, een ecosysteem dat zichzelf in stand houdt, waar je niet hoeft te ploegen of te schoffelen, waar geen meststoffen bij hoeven. In een goed ontworpen voedselbos hoeft de boer eigenlijk alleen maar te oogsten.
Natuur en Milieu Overijssel vindt de ontwikkeling van voedselbossen dusdanig belangrijk, dat ze besloot flink bij te dragen aan de totstandkoming ervan. Peter Adema deed een oriënterend rondje door de provincie en had in no time een netwerk van boeren, landgoedeigenaren en particulieren met een lap grond. “Samen zijn we nu op allerlei manieren en in allerlei samenstellingen op weg het voedselbos uit de kinderschoenen te krijgen, door te verkennen, ook gewoon aan de slag te gaan en te experimenten.”
“Marcelle van der Leeuw heeft zich ingeschreven voor de cursus ‘particulieren met minimaal een halve hectare grond’. Haar grond even buiten de stad is omringd door Staatsbosbeheer, “er lopen biologische koeien rond in een natuurgebiedje. Daar vond ik een voedselbos wel heel mooi in passen. Misschien stel ik het af en toe open als plukbos, zodat niet alles voor de vogels is. Het belangrijkste voor mij is echter dat het aansluit bij de natuurlijke omgeving. Daar komt bij dat ik gek ben op het zelf maken van jams en dat soort dingen. Dat kan ik straks maken van mijn eigen oogst.”
Marcelle van der Leeuw
Natuur en landbouw
Fransjan de Waard is al zijn leven lang met het idee van voedselbossen bezig: “Het is ook een manier om natuur en landbouw weer bij elkaar te brengen, want dat is behoorlijk uit elkaar gedreven. In de landbouw hebben we veel brandstof, grondstoffen, chemie en arbeid nodig. Ieder jaar weer van voor af aan zaaien, bemesten en oogsten. En bij natuurbeheer zijn we alsmaar gericht op verschraling, terwijl alles inmiddels schreeuwt om verrijking. We moeten weer leren met de natuur samen te werken. Anders stort ons ecosysteem in.”
Met voedselbossen heb je dat dus allemaal niet. “Bomen bouwen een rijke bodem op. Het ecosysteem komt vanzelf terug. Het zal mij niet verbazen als over vijf jaar het denken sowieso al dusdanig veranderd is, dat hagen, bomen en bosjes door de boer omarmd worden omdat ze de cruciale functies van biodiversiteit in gaan zien. ”
“Nelleke Breukink heeft twee jaar geleden een huis met een stuk grond op de kop weten te tikken waar dertig jaar kerstbomen geteeld werden. Aan twee zijden omsloten door huizen, en aan twee zijden door weiland, kan zij de hectare nu herinrichten. “En dat wordt dus een voedselbos.” Nelleke droomt nog helemaal niet zozeer over de opbrengst, maar meer over in het bos zijn: “Er zullen heus wel lekkere appeltaarten gebakken worden. Maar ik verheug me nog veel meer op een tent centraal in het bos waar ik dan wel eens overnacht, of waar ik soms drukpuntmassage geef.”
Nelleke Breukink
Superfoods
Fransjan de Waard is ook enthousiast over de opbrengst. “Bijna alleen maar superfoods. Noten, fruit, bessen, vruchten, kruiden, eetbare stengels, paddenstoelen, bladgroen voor thee, zaden, wortels en bloemen voor salades. Er zijn heel veel soorten die we nieuw kunnen leren eten, maar een voedselbos kan alles bieden wat je nodig hebt voor volledige maaltijden, en als je het goed aanpakt, kun je er jaar rond van eten.”
“Jos en Ivonne van ‘t Hoff willen rondom hun woonboerderij een voedselbos aanleggen voor een sluitende kringloop. “Ik schat in dat we de opbrengst niet allemaal op krijgen,” veronderstelt Jos “en soms heb je piekmomenten in oogst. Dus hadden we de combinatie met varkens, schapen en wat pluimvee bedacht. Dat die dan mee kunnen eten, maar ook dat wij de dieren voor onze vleesconsumptie gebruiken.”
Jos en Ivonne van ‘t Hoff
Rendabel
“De experimenten binnen het netwerk van NMO gaan niet alleen over de aanleg van een voedselbos,” legt Peter Adema uit. “De vraag is ook hoe een geïnteresseerde boer dit kan implementeren of hoe een landgoedeigenaar zijn ‘dennenakker’ kan vervangen voor een voedselbos. Voor hen moet het economisch rendabel zijn. Levert het genoeg op? Hoe moet je oogsten als alles door elkaar groeit? Hoe organiseer je de afzetmarkt?” En Adema weet dat de provincie er ook naar kijkt. “Bestemmingsplantechnisch. Landbouwgrond is meer waard dan natuurgrond. Hoe ondervang je dat? Het geeft in elk geval aan dat de overheid het belang ook ziet! En daar ben ik blij om. Er is nog werk genoeg te verzetten, als dat in een positieve flow gebeurt, leidt dat vast tot veel moois!”
Projectleider Bomen, Groene Vrijwilligers en Gezondheid