De waarde van natuur!?
december 12, 2022
De waarde van natuur!?
In Montreal vindt op dit moment de internationale biodiversiteittop plaats. De essentie is voor mij dat er een nieuw evenwicht tussen natuur en mens nodig is. Dat is makkelijk gezegd, maar vraagt volgens mij een fundamenteel andere houding ten opzichte van natuur. Tegelijkertijd komt zo’n houding niet vanzelf. Dit vraagt om dialoog over onze verhouding tot en waardering van natuur.
Een handzaam onderscheid in onze verhouding tot natuur komt uit de milieufilosofie. Daar worden 5 grondhoudingen ten aanzien van natuur onderscheiden, te weten: de mens als despoot, de mens als verlicht heerser, de mens als rentmeester, de mens als partner en tenslotte de mens als participant in de natuur. De omgang van mensen met de natuur wordt in grote mate bepaald door deze grondhoudingen.
Aan de ene kant van het spectrum zien we natuur die we moeten beheersen en aan de andere kant kan onze omgang met de natuur worden gezien als een spirituele en holistische ervaring. Aan de ene kant zijn we antropocentrisch (de mens staat centraal), aan de andere kant zijn we ecocentrisch (het ecosysteeem staat centraal). Aan de ene kant heeft natuur een instrumentele waarde, aan de andere een intrinsieke waarde.
Dominant in ons beleid is lange tijd het beeld van de rentmeester geweest. Een goede rentmeester leeft van de rente die de natuur opbrengt zonder de natuur uit te putten. Helaas leidde dit in de praktijk vaak niet tot natuurbehoud, maar juist tot uitputting. Dit betekent dat er nu feitelijk sprake is van een situatie, waarop afgelost moet worden in plaats van geprofiteerd van de rente.
De grondhouding vertaalt zich vaak naar de keuze in oplossingen die we zijn voor een bepaald probleem: de despoot en verlicht heerser grijpt veelal eerder naar technologie, waar de partner en zeker de participant de voorkeur heeft voor natuurlijke oplossingen. Bij de participant kan zelfs de vraag worden gesteld of de mens überhaupt wel mag ingrijpen.
Deze grondhoudingen kun je bespreken op een verjaardagsfeestje, aan de keukentafel bij een boer, in gebiedsprocessen of bij internationale biodiversiteitstop. Een dergelijke dialoog kan leiden tot onderling begrip en legt een fundament voor noodzakelijke en soms pijnlijke keuzes. Ik maak me daarbij geen illusie dat we het altijd eens zullen zijn. Maar onderling begrip en respect lijkt mij al een enorme stap.