Hoe burgers duurzame voedselverpakkingen kunnen helpen vormgeven

juli 23, 2021

Hoe burgers duurzame voedselverpakkingen kunnen helpen vormgeven

De lockdowns tijdens de Covid-19-pandemie zorgen ervoor dat consumenten meer eten bestellen bij restaurants, met meer afval van wegwerpplastic tot gevolg. Ondertussen groeit het momentum bij sommige bedrijven en regeringen om het niet-duurzame gebruik van dergelijke verpakkingen aan te pakken. En Europese onderzoekers hebben burgers opgeroepen te helpen bij het ontwerpen van nieuwe milieuvriendelijke producten.

Afhaalmaaltijden veroorzaken berg afvalplastic

De pandemie van het coronavirus heeft de afgelopen 18 maanden een verwoestend effect gehad op Europa, met een dodental dat snel de 1 miljoen mensen nadert en lockdowns die bedrijven en economieën in de hele regio hebben getroffen. Een van de minder bekende slachtoffers van deze crisis is de enorme berg extra plastic.

De afhankelijkheid van afhaalmaaltijden is sterk toegenomen, doordat burgers tijdens de lockdowns steeds meer aan huis gekluisterd zijn geraakt. In de koffiezaakjes op het station mocht je niet meer je eigen kopje gebruiken door infectierisico’s. En supermarkten gebruiken om hygiëneredenen meer wegwerpverpakkingen voor hun producten.

Hoewel veel kunststoffen kunnen worden gerecycled en sommige biologisch afbreekbaar zijn, belandt een aanzienlijk deel nog steeds op stortplaatsen. Veel plastic afval komt onverhoopt in oceanen terecht. Dat heeft een verwoestend effect op wilde dieren, de voedselketen en het hele ecosysteem waarvan wij afhankelijk zijn. Alleen al de productie ervan put onze eindige voorraden fossiele brandstoffen uit en zorgt voor een schadelijke hoeveelheid aan CO2-uitstoot.

Maatregelen nodig

Er zijn al enkele maatregelen genomen om de effecten van plasticverontreiniging te beperken. Vanaf 3 juli zijn de lidstaten van de Europese Unie verplicht ervoor te zorgen dat bepaalde eenmalige plastic producten niet langer verkrijgbaar zijn, wanneer er plasticvrije alternatieven bestaan.

Maar aangezien verpakkingen de grootste markt voor kunststoffen in Europa zijn, moeten we dringend milieuoplossingen vinden voor het verdere gebruik ervan. Toen de pandemie in heel Europa om zich heen greep, waren de horecagelegenheden begrijpelijkerwijs gedwongen steeds meer afhaalmaaltijden te leveren om hun zaak draaiende te houden.

“De afhaalmaaltijden, vooral tijdens de lockdowns, hielden ons in feite overeind… We draaiden uitsluitend op de afhaalmaaltijden. Zelfs nu we weer gasten mogen ontvangen, zien we in sommige van onze winkels een toename tot 10-20% van de afhaalmaaltijden,” zegt Joe Rowson, de chef-kok van Waterloo Tea, een groep onafhankelijke cafés in Zuid-Wales.

Aanpak ondernemers en regering

Ironisch genoeg kwam de pandemie op een moment dat sommige ondernemers en regeringen het niet-duurzame gebruik van op petrochemische stoffen gebaseerde verpakkingen wilden aanpakken, waarbij velen ontevreden waren over hoe langzaam de verandering op gang kwam.

“Al onze verpakkingen zijn composteerbaar, maar er zijn geen faciliteiten van de overheid voor klanten om ze correct te verwijderen, dus het voelt op zijn best als een halve maatregel”, zegt Rowson.

Het besef groeit dat de huidige situatie niet duurzaam is en dat een verschuiving naar een meer circulaire bio-economie de enige weg vooruit is. Dit is een economie, waarbij men hernieuwbare grondstoffen gebruikt en afval recyclet.

“Onze klanten waren superpositief”, zegt Karis Gesua van het Londense ijslollybedrijf Lickalix over de reacties van klanten op het besluit van het bedrijf om volledig composteerbare verpakkingen op plantaardige basis te introduceren, die in slechts 12 weken volledig biologisch afbreekbaar zijn. Maar ze geeft toe dat het niet iets is waar klanten actief naar op zoek zijn: “Veel mensen realiseren zich dat niet eens”.

Allthings.bioPRO vergroot bewustwording

Bewustwording van de klant is de sleutel tot verandering, nu Europa overgaat op een toekomst waarin meer plastic wordt gerecycled en het gebruik van biologisch afbreekbare verpakkingen toeneemt. Alleen als consumenten goed genoeg geïnformeerd zijn om op een duurzamere manier te winkelen, oefenen ze de nodige druk uit op bedrijven en regeringen om actie te ondernemen.

Een van de projecten die het bewustzijn over dit onderwerp helpen vergroten, is het door de Europese Unie gesteunde Allthings.bioPRO. Dit is een project dat de Europese consument wil betrekken bij de ontwikkeling van een serious game, een telefoonapp en een communicatiecampagne door focusgroepen met inwoners.

Het onlinespel biedt de deelnemers de kans om meer te leren over de bio-economie, terwijl de app en de focusgroepen het mogelijk maken hun mening te horen en door te spelen aan beleidsmakers en de biogebaseerde industrieën.

“Met Allthings.bioPRO doen we het net even anders dan anders: we vragen eerst aan de consumenten en burgers: ‘wat willen jullie weten’, of ‘wat zijn de problemen die jullie zien’?”, zegt Maarten van Dongen. Hij is de in Nederland gevestigde facilitator van het project, die de focusgroepen voor voedselverpakkingen helpt leiden.

Een burgeractienetwerk draagt ideeën aan voor nieuwe milieuvriendelijke producten. “De burgers maken deel uit van het ontwikkelingsproces. Dus zij zetten de toon, door te zeggen ‘dit zijn de vragen die we hebben, dit zijn de keuzes die we zouden willen maken, dit is onze realiteit, dus help ons alsjeblieft om beslissingen te nemen op basis van de informatie die we hebben gekregen; wat is duurzaam, wat is minder duurzaam’.”

Felle concurrentie

Het grootste probleem is volgens Van Dongen om een industrie die zich richt op het recyclen van fossiele plastics te sturen in de richting van biobased producten. Want die zijn op dit moment duurder. Bovendien moeten fabrieken worden omgebouwd om ze te produceren. Maar nu de productie van olie en vloeibaar gas in de komende 30 jaar naar verwachting met zo’n 60% afneemt, lijkt dit hoe dan ook onvermijdelijk te worden.

Het zal echter moeilijk worden om die volgende stappen te zetten. De stijging in de verkoop van het aantal afhaalmaaltijden heeft geleid tot felle concurrentie tussen bezorgbedrijven als Deliveroo en Uber Eats, terwijl de opkomst van supermarktdiscounters als Aldi en Lidl de Europese voorkeur voor voordelige koopjes weerspiegelt.

Verandering stuit op weerstand

In deze omgeving zou het wel eens moeilijk kunnen worden om duurzame plastic verpakkingen te verkopen, die momenteel duurder zijn. Zelfs aan geïnformeerde consumenten, door gebrek aan interesse van supermarktketens.

“We hebben al deze veranderingen doorgevoerd, maar helaas lijkt het geen verschil te maken voor de grote supermarkten,” zegt Gesua. Zij stuit op weerstand bij haar pogingen haar producten aan sommige in het Verenigd Koninkrijk gevestigde levensmiddelengiganten te verkopen.

Hoewel het haar duidelijk is dat druk van consumenten de sleutel is tot het veranderen van gedachten, zijn het uiteindelijk de grote bedrijven en supermarktketens die de manier waarop we ons voedsel kopen, kunnen veranderen.

Een aantal feitjes op een rij:

• De afhankelijkheid van afhaalmaaltijden is sterk toegenomen doordat burgers tijdens lockdowns steeds meer aan huis gekluisterd zijn.
• Vanaf 3 juli 2021 moeten de lidstaten van de Europese Unie ervoor zorgen dat bepaalde plastic producten voor eenmalig gebruik niet meer verkrijgbaar zijn als er plasticvrije alternatieven bestaan.
• Ook na de heropening van de horeca steeg het aantal afhaalmaaltijden nog met 10-20%.
• Het zou wel eens moeilijk kunnen worden om duurzame plastic verpakkingen te verkopen, die momenteel duurder zijn. Zelfs aan geïnformeerde consumenten, door gebrek aan interesse van supermarktketens.
• De burgers maken deel uit van het ontwikkelingsproces, dus moeten zij betrokken worden bij de oplossing van dit mondiale probleem.
• Maar hoewel de druk van de consument de sleutel is tot een mentaliteitsverandering, zijn het uiteindelijk de grote bedrijven en de supermarktketens die de manier waarop wij ons voedsel kopen, kunnen veranderen.

Tekst door David Jolley, vertaald uit het Engels. Zie voor het Engelse artikel de website van AllThings.bio